Mark Dealer

Việc bảo hộ nhãn hiệu và chỉ dẫn địa lý (CDĐL) cho nông sản Việt Nam tại thị trường quốc tế là chìa khóa để bảo vệ thương hiệu, nâng cao giá trị sản phẩm, và cạnh tranh trên thị trường toàn cầu. Các sản phẩm như vải thiều Lục Ngạn, thanh long Bình Thuận, và nhãn lồng Hưng Yên đã đạt được những thành tựu đáng kể khi được bảo hộ ở nước ngoài, giúp nông sản Việt vươn xa và khẳng định uy tín. Bài viết này cung cấp thông tin cập nhật về việc bảo hộ ba nông sản tiêu biểu, quy trình thực hiện, và những lưu ý quan trọng để doanh nghiệp, hợp tác xã xuất khẩu tối ưu hóa giá trị sản phẩm trong năm 2025.

Tại sao cần bảo hộ nhãn hiệu và chỉ dẫn địa lý?

Theo Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi 2009, 2019, 2022), nhãn hiệu là dấu hiệu phân biệt hàng hóa/dịch vụ của một tổ chức/cá nhân, trong khi chỉ dẫn địa lý là dấu hiệu chỉ nguồn gốc địa lý của sản phẩm, gắn với chất lượng, đặc tính hoặc uy tín đặc thù (Điều 79). Việc bảo hộ nhãn hiệu và CDĐL ở nước ngoài mang lại các lợi ích:

Tăng giá trị sản phẩm: Ví dụ, vải thiều Lục Ngạn tăng giá 30-50% tại Nhật Bản sau khi được bảo hộ CDĐL.
Ngăn chặn sao chép: Tránh bị chiếm đoạt thương hiệu, như trường hợp nước mắm Phú Quốc từng gặp phải tại Trung Quốc.
Nâng cao uy tín: Sản phẩm được bảo hộ CDĐL được người tiêu dùng quốc tế tin tưởng hơn.
Cạnh tranh quốc tế: Tạo lợi thế trên các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản, Mỹ.

Bảo hộ nhãn hiệu và CDĐL không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi mà còn thúc đẩy xuất khẩu nông sản Việt, đặc biệt trong bối cảnh các hiệp định thương mại tự do (EVFTA, CPTPP) mở ra cơ hội lớn.

3 nông sản việt tiêu biểu được bảo hộ

Dưới đây là ba nông sản Việt Nam nổi bật đã được bảo hộ nhãn hiệu hoặc CDĐL tại thị trường nước ngoài, mang lại giá trị kinh tế và thương hiệu vượt trội:

1. Vải Thiều Lục Ngạn (Bắc Giang)

Thị trường bảo hộ: Nhật Bản (CDĐL, 2021), Trung Quốc, EU (theo Hiệp định EVFTA).
Thành tựu: Là sản phẩm đầu tiên của Việt Nam được bảo hộ CDĐL tại Nhật Bản, được vinh danh trong top 10 sự kiện khoa học và công nghệ 2021 (web:9). Giá trị xuất khẩu tăng 30-50% nhờ uy tín từ CDĐL, với sản lượng xuất sang Nhật Bản đạt hàng trăm tấn mỗi năm (web:20).
Lợi ích: Bảo vệ thương hiệu khỏi bị sao chép, tăng giá bán, và mở rộng thị trường sang các nước “khó tính” như EU, Mỹ.

2. Thanh Long Bình Thuận

Thị trường bảo hộ: Nhật Bản (CDĐL, 2022), Mỹ (nhãn hiệu chứng nhận).
Thành tựu: Thanh long Bình Thuận đáp ứng tiêu chuẩn GAPs và chất lượng cảm quan, được bảo hộ CDĐL tại Nhật Bản, giúp tăng giá trị xuất khẩu sang EU, Mỹ, và Nhật Bản (web:16). Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu thanh long đạt hàng trăm triệu USD, với Nhật Bản là thị trường lớn.
Lợi ích: Đảm bảo nguồn gốc địa lý, tăng độ tin cậy và giá trị sản phẩm trên thị trường quốc tế.

3. Nhãn Lồng Hưng Yên

Thị trường bảo hộ: Việt Nam (CDĐL và nhãn hiệu hàng hóa “Nhãn lồng Hưng Yên hương vị tiến vua”), tiềm năng xuất khẩu sang EU, Nhật Bản.
Thành tựu: Được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam công nhận là trái cây ngon nhất, nhãn lồng Hưng Yên đã được bảo hộ CDĐL trong nước và đang xúc tiến bảo hộ tại EU, Nhật Bản thông qua các chương trình xúc tiến thương mại như Tuần lễ Nhãn và Nông sản Hưng Yên 2024 tại Hà Nội (web:2).
Lợi ích: Tăng giá trị thương hiệu, tạo tiền đề cho xuất khẩu sang các thị trường cao cấp.

Quy trình bảo hộ nhãn hiệu và chỉ dẫn địa lý ở nước ngoài

Bảo hộ nhãn hiệu và CDĐL ở nước ngoài có thể thực hiện qua hệ thống quốc gia (nộp đơn tại từng quốc gia) hoặc hệ thống quốc tế (Madrid cho nhãn hiệu, Lisbon cho CDĐL). Quy trình bao gồm các bước sau, theo Điều 87-90 Luật Sở hữu trí tuệ và Nghị định 65/2023/NĐ-CP:

Tra cứu nhãn hiệu/CDĐL (1-7 ngày): Kiểm tra tính khả thi của nhãn hiệu/CDĐL tại quốc gia mục tiêu, đảm bảo không trùng hoặc gây nhầm lẫn (Điều 72, 73 Luật SHTT).
Chuẩn bị hồ sơ bao gồm:
- Tờ khai đăng ký nhãn hiệu/CDĐL (theo mẫu quốc gia hoặc hệ thống Madrid/Lisbon).
- Mẫu nhãn hiệu hoặc mô tả CDĐL (chất lượng, đặc tính, khu vực địa lý).
- Chứng từ nộp phí (phí thay đổi tùy quốc gia, ví dụ: 300-500 USD tại EU).
- Giấy ủy quyền (nếu nộp qua đại diện).
Nộp đơn (1-2 ngày): Nộp tại cơ quan sở hữu trí tuệ của quốc gia mục tiêu (ví dụ: JPO tại Nhật Bản) hoặc qua WIPO (hệ thống Madrid/Lisbon).
Thẩm định đơn (6-18 tháng): Thời gian thẩm định phụ thuộc vào quốc gia, ví dụ: Nhật Bản (6-12 tháng), EU (12-18 tháng). Hiệp định EVFTA cho phép 39 CDĐL Việt Nam được bảo hộ đương nhiên tại EU, rút ngắn thời gian.
Cấp văn bằng bảo hộ (1-2 tháng): Sau khi được chấp nhận, văn bằng được cấp và công bố.

Tổng thời gian trung bình là 6-18 tháng, tùy quốc gia và phương thức đăng ký. Hiệp định EVFTA và CPTPP giúp rút ngắn thời gian cho một số CDĐL.

Chương trình phối hợp 2022-2025: Ba Bộ (Khoa học và Công nghệ, Công Thương, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn triển khai Nghị quyết 48/NQ-CP, hỗ trợ bảo hộ nhãn hiệu và CDĐL cho nông sản xuất khẩu. Năm 2023, hội thảo tại TP.HCM đã thúc đẩy bảo hộ tại EU, Nhật Bản, và Trung Quốc (web:1).
Thí điểm bảo hộ: Cục Sở hữu trí tuệ thí điểm đăng ký bảo hộ cho các nông sản tiềm năng tại Trung Quốc, Nhật Bản, và EU, bao gồm vải thiều Lục Ngạn và thanh long Bình Thuận (web:16).
Hiệp định EVFTA: 39 CDĐL Việt Nam, bao gồm vải thiều Lục Ngạn, được bảo hộ đương nhiên tại 27 nước EU mà không cần thẩm định, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí (web:20).
Thách thức hiện tại: Chỉ 40/94 CDĐL được sử dụng hiệu quả trong xuất khẩu, do thiếu nhãn hiệu riêng hoặc sản phẩm bị đóng gói lại bởi đối tác nước ngoài (web:9). Các chương trình xúc tiến thương mại năm 2025 đang tập trung xây dựng nhãn hiệu riêng cho nông sản như nhãn lồng Hưng Yên.