Mark Dealer

Blockchain đang cách mạng hóa cách bảo vệ bản quyền và thúc đẩy quá trình số hóa trong lĩnh vực âm nhạc. Nhờ vào công nghệ tiên tiến này, một số ca sĩ trên thế giới đã đạt được doanh thu ấn tượng, với gần 6 triệu USD chỉ trong vòng 20 phút.

Vấn đề xác minh quyền sở hữu bản quyền âm nhạc trên không gian số tại Việt Nam từ lâu đã là một thách thức lớn, được nhắc đến trong nhiều cuộc thảo luận. Gần đây nhất, chủ đề này tiếp tục được đưa ra trao đổi sôi nổi tại một sự kiện diễn ra ở TPHCM vào ngày 25/4, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ứng dụng công nghệ để giải quyết vấn đề này.

Chuyển đổi số trong ngành âm nhạc: Xu hướng tất yếu
Luật sư Phan Vũ Tuấn, Phó Chủ tịch Hội Sở hữu trí tuệ TPHCM, Trưởng Văn phòng Luật sư Phan Law Vietnam, nhấn mạnh rằng chuyển đổi số là hướng đi không thể tránh khỏi để ngành công nghiệp âm nhạc thích nghi và phát triển. Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ deepfake đã làm gia tăng độ phức tạp trong việc phát hiện các hành vi xâm phạm bản quyền. Hiện tại, các tổ chức quản lý quyền tập thể (CMO) còn thiếu năng lực công nghệ để giám sát nội dung số trên quy mô toàn cầu.

Việc truy cứu trách nhiệm đối với các vi phạm từ tài khoản cá nhân hoặc ẩn danh cũng đối mặt với nhiều rào cản. Đặc biệt, các tác phẩm do AI tạo ra chưa được pháp luật bảo hộ, tạo ra lỗ hổng lớn trong việc khai thác thương mại và phân phối lợi ích.

Để giải quyết, luật sư Phan Vũ Tuấn đề xuất đẩy mạnh ứng dụng blockchain và DRM (Công nghệ quản lý nội dung số) nhằm xác lập và quản lý quyền sở hữu trí tuệ. Ông cũng kiến nghị hoàn thiện khung pháp lý và tăng cường hợp tác quốc tế để bảo vệ bản quyền âm nhạc hiệu quả hơn.

Đồng quan điểm, bà Lê Nguyễn Trà My, thành viên Chi hội Blockchain TPHCM, khẳng định rằng blockchain và Web3 là chìa khóa để xác lập, khai thác và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực âm nhạc.

Theo bà My, thực trạng đáng báo động là 80% nghệ sĩ không nắm quyền sở hữu bản quyền đối với chính tác phẩm của mình. Năm 2024, Việt Nam ghi nhận 79 vụ kiện liên quan đến bản quyền âm nhạc, bao gồm các ca khúc nổi tiếng như Hồng nhan hay Anh nhà ở đâu thế. Nhiều tác phẩm bị sử dụng lại hoặc đăng tải trái phép trên các nền tảng mà không có sự đồng ý của tác giả.

Trong mô hình phân phối truyền thống, nghệ sĩ chỉ nhận được 20-30% doanh thu từ các bài hát đạt hàng tỷ lượt nghe trên Spotify, phần lớn còn lại thuộc về hãng đĩa và nền tảng phân phối. Điều này khiến nhiều nghệ sĩ trẻ cảm thấy công sức sáng tạo chưa được đền đáp xứng đáng.

Bà My nhấn mạnh rằng Web3 mang đến giải pháp đột phá, cho phép nghệ sĩ tự xác lập quyền sở hữu và bán trực tiếp sản phẩm đến người hâm mộ thông qua NFT (mã thông báo không thể thay thế). Với blockchain, mỗi tác phẩm được gắn mã định danh duy nhất, giúp chứng minh quyền sở hữu và phát hiện vi phạm ngay lập tức. Hệ thống này cũng tự động hóa việc phân phối tiền bản quyền, loại bỏ trung gian.

Những câu chuyện thành công đã chứng minh tiềm năng của công nghệ này. Ca sĩ Grimes từng thu về 6 triệu USD chỉ trong 20 phút nhờ bán NFT. Tại Việt Nam, rapper Binz phát hành 900 NFT cho ca khúc Don’t Break My Heart, tạo ra mô hình phân phối âm nhạc độc lập, hiệu quả.

Web3 không chỉ giúp nghệ sĩ phát hành nhạc mà còn biến bài hát thành tài sản số độc quyền, tạo cơ hội để cả nghệ sĩ và người hâm mộ cùng sở hữu giá trị. Tuy nhiên, bà My thừa nhận rằng nhiều nghệ sĩ vẫn còn e dè với công nghệ mới do thiếu quen thuộc với các thuật ngữ kỹ thuật số.

Các chuyên gia nhận định rằng sự kết hợp giữa AI và blockchain sẽ giúp tháo gỡ các rào cản trong việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Công nghệ này không chỉ tăng cường hiệu quả bảo vệ bản quyền mà còn mở ra cơ hội để nghệ sĩ vươn ra thị trường toàn cầu.

Tuy nhiên, để tận dụng tối đa tiềm năng của chuyển đổi số, cần có những hành động cụ thể:

Hoàn thiện khung pháp lý: Đảm bảo các tác phẩm số, bao gồm cả sản phẩm do AI tạo ra, được bảo hộ hợp pháp.
Đào tạo nghệ sĩ: Giúp họ làm quen với blockchain, Web3 và các công nghệ mới.
Hợp tác quốc tế: Xây dựng hệ thống giám sát và bảo vệ bản quyền xuyên biên giới.

Công nghệ blockchain, Web3 và AI đang định hình lại ngành công nghiệp âm nhạc, mang đến cơ hội bảo vệ sáng tạo và tối ưu hóa lợi ích cho nghệ sĩ. Dù vẫn còn thách thức, những giải pháp này hứa hẹn sẽ tạo ra một môi trường kỹ thuật số công bằng, nơi giá trị sáng tạo được ghi nhận và bảo vệ xứng đáng.