Mark Dealer

Dưới đây là góc nhìn khách quan về vụ xét xử phúc thẩm liên quan đến tranh chấp nhãn hiệu “ống nhựa Bình Minh” giữa Công ty CP Nhựa Bình Minh (nguyên đơn) và Công ty CP Nhựa Bình Minh Việt (bị đơn), dựa trên các thông tin từ vụ việc và các nguyên tắc pháp lý liên quan:

Bối cảnh vụ việc

Nguyên đơn (Công ty CP Nhựa Bình Minh): Là doanh nghiệp lâu đời (từ năm 1977), sở hữu các nhãn hiệu đã được đăng ký bảo hộ tại Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam, bao gồm “BÌNH MINH”, “NHỰA BÌNH MINH”, và “ỐNG NHỰA BÌNH MINH” (Giấy chứng nhận số 180399, 180400, 73870). Các nhãn hiệu này gắn liền với sản phẩm ống nhựa, keo dán, van nước và được người tiêu dùng biết đến rộng rãi.
Bị đơn (Công ty CP Nhựa Bình Minh Việt): Thành lập năm 2022, sử dụng tên doanh nghiệp và dấu hiệu “BÌNH MINH VIỆT” và “NHỰA BÌNH MINH VIỆT” trên sản phẩm ống nhựa PVC, bị cáo buộc gây nhầm lẫn với nhãn hiệu của nguyên đơn.
Diễn biến pháp lý:
- Sơ thẩm (TAND TP.HCM): Tòa nhận định Công ty CP Nhựa Bình Minh được bảo hộ nhãn hiệu “Bình Minh”, nhưng không bảo hộ cụm từ “Nhựa Bình Minh Việt”. Do đó, yêu cầu của nguyên đơn buộc bị đơn loại bỏ dấu hiệu “Bình Minh” bị bác, với lý do các kết luận giám định chỉ mang tính tham khảo, không phải chứng cứ quyết định.
- Phúc thẩm (TAND cấp cao tại TP.HCM, 22-25/4/2025): Tòa giữ nguyên bản án sơ thẩm, bác kháng cáo của nguyên đơn, cho rằng logo, nhãn hàng, kiểu chữ, và nguồn gốc hàng hóa của hai bên khác nhau, không gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng.

Góc nhìn khách quan

1. Quan điểm của nguyên đơn và các cơ quan chức năng

Lập luận của nguyên đơn: Công ty CP Nhựa Bình Minh cho rằng việc bị đơn sử dụng dấu hiệu “BÌNH MINH VIỆT” và “NHỰA BÌNH MINH VIỆT” trên sản phẩm tương tự (ống nhựa PVC) gây nhầm lẫn nghiêm trọng về nguồn gốc thương mại, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ theo Điều 129 Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam.
- Kết luận giám định của Viện Khoa học Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN) khẳng định dấu hiệu “NHỰA BÌNH MINH VIỆT” xâm phạm nhãn hiệu được bảo hộ của nguyên đơn.
- Quyết định xử phạt của Cục Quản lý thị trường tỉnh Long An đối với một cửa hàng kinh doanh sản phẩm “NHỰA BÌNH MINH VIỆT” vì xâm phạm nhãn hiệu.
- Công văn của Thanh tra Bộ KH&CN và Thông báo của Sở Kế hoạch và Đầu tư TP.HCM yêu cầu bị đơn đổi tên doanh nghiệp do vi phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Viện KSND cấp cao tại TP.HCM: Cho rằng bản án sơ thẩm vi phạm nghiêm trọng trong việc đánh giá chứng cứ, bỏ qua các kết luận giám định chuyên môn và quyết định xử phạt hành chính, làm ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của nguyên đơn. VKS đề nghị sửa bản án, buộc bị đơn chấm dứt sử dụng dấu hiệu “NHỰA BÌNH MINH VIỆT”.
Ý kiến người tiêu dùng: Nhiều ý kiến từ công chúng, đặc biệt qua phản hồi trên báo chí, cho rằng nhãn hiệu “Bình Minh Việt” dễ gây nhầm lẫn với “Bình Minh”. Một số người tiêu dùng đã mua nhầm sản phẩm của bị đơn, nghĩ rằng đó là sản phẩm của nguyên đơn. Điều này cho thấy nguy cơ nhầm lẫn thực tế trên thị trường.

2. Quan điểm của bị đơn và phán quyết của tòa

Lập luận của bị đơn: Công ty CP Nhựa Bình Minh Việt khẳng định nhãn hiệu “Bình Minh Việt” và logo “BVM” của họ không gây nhầm lẫn, vì:
- Tên “BÌNH MINH VIỆT” có thêm từ “Việt”, khác về số tiếng (3 tiếng so với 2 tiếng) và số chữ cái (12 so với 8).
- Logo, kiểu chữ, và cách trình bày trên sản phẩm khác với nhãn hiệu của nguyên đơn.
- Họ viện dẫn văn bản thẩm định của Cục Sở hữu trí tuệ ngày 8/8/2024, cho rằng nhãn hiệu “BVM ống nhựa của người Việt” không tương tự đến mức gây nhầm lẫn với nhãn hiệu của nguyên đơn. Tuy nhiên, nguyên đơn phản bác rằng đây chỉ là văn bản thẩm định, không phải văn bằng bảo hộ.
Phán quyết của tòa phúc thẩm: Tòa cho rằng, dù cả hai bên đều sử dụng dấu hiệu “Bình Minh”, nhưng logo, nhãn hàng, kích thước, kiểu chữ, và nguồn gốc hàng hóa khác nhau, nên không gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng. Các kết luận giám định không được xem là chứng cứ đủ mạnh, và sản phẩm bị xử phạt tại Long An không đại diện cho nhãn hiệu đang tranh chấp.

3. Phân tích khách quan

Về pháp lý:
- Theo Điều 129 Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam, hành vi sử dụng dấu hiệu tương tự gây nhầm lẫn về nguồn gốc hàng hóa hoặc dịch vụ được coi là xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Trong vụ này, các kết luận giám định từ Viện Khoa học Sở hữu trí tuệ và quyết định xử phạt của Cục Quản lý thị trường tỉnh Long An là những căn cứ quan trọng, nhưng tòa sơ thẩm và phúc thẩm đều xem nhẹ, cho rằng chỉ mang tính tham khảo. Điều này đặt ra câu hỏi về tính nhất quán trong áp dụng pháp luật, khi các cơ quan chuyên môn (Thanh tra Bộ KH&CN, Sở KH&ĐT) lại có kết luận ngược lại.
- Việc tòa tập trung vào sự khác biệt về hình thức (logo, kiểu chữ) mà không xem xét đầy đủ nguy cơ nhầm lẫn về ngữ âm, ngữ nghĩa hoặc hành vi cạnh tranh không lành mạnh (theo Điều 130 Luật Sở hữu trí tuệ) có thể bị coi là chưa toàn diện. Ví dụ, các vụ tranh chấp tương tự như “Vincom” và “Vincon” cho thấy việc thêm chữ (như “Việt”) không loại bỏ nguy cơ nhầm lẫn.
Về thực tế thị trường:
- Phản hồi từ người tiêu dùng cho thấy sự nhầm lẫn thực tế đã xảy ra, đặc biệt với những khách hàng không thường xuyên mua ống nhựa. Điều này củng cố lập luận của nguyên đơn rằng nhãn hiệu “Bình Minh Việt” có thể lợi dụng uy tín của nhãn hiệu “Bình Minh”.
- Tuy nhiên, bị đơn cũng có cơ sở khi cho rằng nhãn hiệu của họ đã được Cục Sở hữu trí tuệ thẩm định và không bị từ chối bảo hộ, dù chưa rõ liệu đó có phải văn bằng bảo hộ chính thức hay không.
Về cách tiếp cận của tòa án:
- Phán quyết của tòa phúc thẩm dường như ưu tiên yếu tố hình thức (logo, kiểu chữ) hơn là nguy cơ nhầm lẫn thực tế và hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Điều này có thể tạo tiền lệ khiến các doanh nghiệp cố ý sử dụng tên tương tự để “ăn theo” thương hiệu nổi tiếng, gây khó khăn cho việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam.
- Sự khác biệt trong cách xử lý giữa vụ “Nhựa Bình Minh” và vụ “Bia SAIGON” (cũng liên quan đến nhãn hiệu gây nhầm lẫn) cho thấy sự thiếu nhất quán trong áp dụng pháp luật sở hữu trí tuệ, gây băn khoăn về tính công bằng.

4. Đánh giá chung

Ưu điểm của phán quyết:
- Tòa đã cố gắng phân tích chi tiết sự khác biệt về hình thức giữa hai nhãn hiệu, đảm bảo không áp đặt trách nhiệm một cách cảm tính.
- Phán quyết tôn trọng quyền tự do kinh doanh của bị đơn, khi họ đã đăng ký doanh nghiệp hợp pháp và có một số căn cứ về việc sử dụng nhãn hiệu riêng.
Hạn chế của phán quyết:
- Việc xem nhẹ các kết luận giám định chuyên môn và quyết định xử phạt hành chính có thể làm giảm giá trị của các cơ quan chuyên môn trong việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
- Tòa chưa xem xét đầy đủ nguy cơ nhầm lẫn thực tế trên thị trường và hành vi cạnh tranh không lành mạnh, đặc biệt khi bị đơn sử dụng tên gần giống với một thương hiệu đã có uy tín lâu năm.
- Phán quyết có thể gây khó khăn cho các doanh nghiệp trong việc bảo vệ nhãn hiệu, đặc biệt trong bối cảnh hàng giả, hàng nhái vẫn là vấn nạn tại Việt Nam.

5. Kết luận và khuyến nghị

Vụ kiện “ống nhựa Bình Minh” phản ánh một vấn đề phức tạp trong việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam, nơi các quy định pháp luật đã có nhưng việc áp dụng còn thiếu nhất quán. Một mặt, cần tôn trọng quyền tự do kinh doanh và sáng tạo nhãn hiệu của các doanh nghiệp mới. Mặt khác, cần bảo vệ quyền lợi của các thương hiệu lâu năm và người tiêu dùng trước nguy cơ nhầm lẫn.

Khuyến nghị:

Đối với cơ quan tư pháp: Cần cân nhắc kỹ lưỡng hơn các kết luận giám định chuyên môn và thực tế thị trường khi xét xử các vụ tranh chấp sở hữu trí tuệ. Nên có hướng dẫn rõ ràng hơn về cách đánh giá “nguy cơ nhầm lẫn” và “cạnh tranh không lành mạnh”.
Đối với doanh nghiệp: Các doanh nghiệp cần chủ động tra cứu và đăng ký bảo hộ nhãn hiệu sớm, đồng thời phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng để xử lý các hành vi xâm phạm.
Đối với cơ quan quản lý: Cục Sở hữu trí tuệ và các cơ quan liên quan cần rà soát quy trình cấp phép nhãn hiệu để tránh các trường hợp tương tự gây tranh cãi.

Vụ việc này không chỉ là bài học cho các bên liên quan mà còn đặt ra nhu cầu cải thiện khung pháp lý và thực tiễn xử lý tranh chấp sở hữu trí tuệ tại Việt Nam, nhằm tạo môi trường kinh doanh minh bạch và công bằng.