Độc quyền thương mại là gì? Nguyên nhân & biện pháp?
Độc quyền thương mại có thể xảy ra ở bất cứ lĩnh vực hoặc khu vực nào. Tình trạng này có thể đem đến vấn đề cạnh tranh không lành mạnh, bất công với các cá nhân, tổ chức liên quan. Vậy, nguyên nhân nào dẫn đến độc quyền thương mại? Cùng tìm hiểu qua bài viết sau đây nhé!
Độc quyền thương mại là gì?
Độc quyền trong kinh tế chỉ đến trường hợp một người hoặc một nhóm chiếm thị trường một sản phẩm, không có sự cạnh tranh. Từ “monopoly” bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp, có nghĩa là “một” và “bán”. Đây là dạng cực đoan của thất bại thị trường vì thiếu tính cạnh tranh. Mặc dù trên thực tế hiếm khi có trường hợp độc quyền hoàn hảo, nhưng các dạng độc quyền không hoàn hảo vẫn gây ra sự không hiệu quả xã hội.
Độc quyền được phân loại theo nhiều tiêu chí như mức độ, nguyên nhân, và cấu trúc. Điển hình, độc quyền xảy ra khi chỉ có một doanh nghiệp hoặc một nhóm doanh nghiệp kiểm soát toàn bộ sản phẩm, từ giá đến cung cấp, để tối đa hóa lợi nhuận và ngăn chặn sự cạnh tranh.
Nguyên nhân hình thành độc quyền thương mại
Do cạnh tranh
Thứ nhất, xuất phát từ quá trình cạnh tranh giữa các doanh nghiệp cùng hoạt động trong cùng một lĩnh vực. Cạnh tranh làm nổi bật sự hiệu quả của các doanh nghiệp, dẫn đến việc những doanh nghiệp kém hiệu quả có thể bị loại trừ khỏi thị trường, tạo điều kiện cho một số ít doanh nghiệp thành lập độc quyền.
Do chính phủ uỷ quyền
Thứ hai, độc quyền có thể xuất phát từ việc chính phủ ủy quyền cho một doanh nghiệp hoặc một nhóm doanh nghiệp quản lý và khai thác một phần thị trường nhất định. Ví dụ, một số địa phương chỉ cho phép một công ty cung cấp nước sạch hoặc thực phẩm sạch trên lãnh thổ của họ.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp, sự độc quyền của nhà nước không phải lúc nào cũng được chấp nhận. Ví dụ, trong ngành hàng không ở Việt Nam, mặc dù nó có xu hướng độc quyền trên thị trường nội địa, nhưng ở một số quốc gia khác, có sự cạnh tranh mạnh mẽ giữa các hãng hàng không lớn.
Do chế độ bảo vệ bản quyền
Thứ ba, chế độ bảo vệ bản quyền đối với sáng chế, phát minh và sở hữu trí tuệ cũng góp phần tạo ra sự độc quyền trên thị trường. Chế độ này đặt ra các quy định để bảo vệ quyền lợi của những người sáng tạo, khuyến khích họ đầu tư vào hoạt động nghiên cứu và phát triển, từ đó cống hiến cho sự tiến bộ và tinh thần sáng tạo của xã hội. Tuy nhiên, những quy định này cũng có thể tạo ra vị thế độc quyền cho người sở hữu, nhưng phụ thuộc vào thời hạn bảo hộ bản quyền mà từng quốc gia áp dụng trong lĩnh vực kinh doanh.
Do sở hữu nguồn lực đặc biệt
Thứ tư, việc sở hữu một nguồn lực đặc biệt có thể dẫn đến sự độc quyền trên thị trường. Nắm giữ một nguồn lực hoặc khả năng đặc biệt giúp tăng cường vị thế độc quyền của cá nhân hoặc tổ chức trên thị trường. Ví dụ, Nam Phi, với việc nắm giữ lượng lớn mỏ kim cương, gần như độc quyền trong việc khai thác và bán kim cương trên thị trường quốc tế.
Ngoài ra, trong những lĩnh vực được xem là chiến lược cho quốc gia, chính phủ thường tạo ra các cơ chế đặc biệt để duy trì sự độc quyền. Ví dụ, trong lĩnh vực an ninh quốc phòng hoặc sản xuất vũ khí, chính phủ thường giữ quyền kiểm soát và sản xuất để đảm bảo an ninh quốc gia.
Một số biện pháp chống độc quyền thương mại
Thứ nhất, cần nhận thức mới về vai trò của cạnh tranh trong kinh tế và giảm độc quyền của doanh nghiệp Nhà nước để tăng cường cạnh tranh và thu hút đầu tư nước ngoài.
Thứ hai, cần cải tổ pháp luật về cạnh tranh để hạn chế hành vi cạnh tranh không lành mạnh và khuyến khích đầu tư kinh doanh.
Thứ ba, cần xây dựng cơ quan giám sát để đảm bảo chống độc quyền không vi phạm và kiểm soát chặt chẽ các hành vi lạm dụng của doanh nghiệp lớn.
Thứ tư, cần cải thiện môi trường thông tin và pháp luật để tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tham gia cạnh tranh.
Thứ năm, cần tổ chức lại cơ cấu và kiểm soát độc quyền, và ban hành luật pháp chống độc quyền để đảm bảo sự công bằng trên thị trường.
Hồ sơ, thủ tục phản đối đơn đăng ký sáng chế
Quyền và nghĩa vụ khi chuyển giao quyền sở hữu sáng chế
5 Lý do tại sao kiến trúc thương hiệu là rất quan trọng
3 Điểm khác nhau khi so sánh nhãn hiệu và chỉ dẫn địa lý
Trên đây là khái niệm độc quyền thương mại, nguyên nhân cũng như giải pháp. Nếu có bất cứ thắc mắc nào cần được giải đáp về Luật sở hữu trí tuệ, Luật cạnh tranh,.. hãy liên hệ với Mark Dealer theo số Hotline 077 780 8888 hoặc để lại bình luận bên dưới bài viết, chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ!
Trả lời